Nhưng tôi nhấn mạnh rằng văn chương không bao gồm hết khu vực hiểu biết của loài người. Không có gì so sánh với nó được. mà trong khi làm việc, ông không cho bộ máy của mình chạy hết công suất của nó đâu.
Hôm đó, bạn không bỏ ra 45 phút để sửa soạn đi ngủ. Thật lạ lùng! Buổi sáng, bạn thức dậy, thì này, túi bạn đã đầy 24 giờ trong cái chuỗi thời gian của đời bạn. Tôi có thể nghe óc bạn như nghe điện thoại ở nên tai tôi vậy.
Nó lớn tiếng khoa trương để bạn tin dùng nó; mới đầu, bạn không làm thoả mãn nó được, nó đòi hỏi nhiều hơn, nhiều hơn nữa; nó nóng nảy muốn dời núi lấp sông. Bây giờ thì tôi hết mắc cỡ rồi. Họ khoe với bạn mỗi năm đọc được bao nhiêu cuốn.
Tri thức có những khu vực mênh mông, ngoài văn chương và trong những khu vực đó, nếu biết khai thác thì mùa màng sẽ rất tốt. Ai là người trong chúng ta sống 24 giờ một ngày? Tôi nói sống đó, không phải là sống cho có, sống sao cũng được đâu. Xin bạn làm ơn cho tôi biết quý danh cùng địa chỉ và dạy cho tôi cách bạn đã làm cách nào được vậy.
Tới nơi ông thường phải đợi xe. Tôi la lớn lên như vậy. Nếu buổi sáng, bạn bước lên xe với cặp tạ để luyện bắp thịt hoặc trọn bộ Bách khoa mười cuốn để học thêm, thì người ta chú ý đến bạn ngay.
Tôi đọc năm tờ nhật báo Anh, hai tờ Pháp và vô số tuần báo, tạp chí. Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết. Đến mức đó thì đời ta có thể như đời sống trong tù và không phải là của ta nữa.
Y đi, hoặc nhờ một công ty du lịch chỉ dẫn, hoặc tự kiếm đường lấy. Nhưng nếu không thể thu xếp sao cho số vốn 24 giờ một ngày đủ chi phí về thời giờ thì đời ta nhất định phải lúng túng. Làm được một công việc mệt nhọc, lòng tự tin của bạn sẽ tăng lên.
Thế thì tại sao bạn không chịu bỏ ra một chút công săn sóc cái bộ máy tế nhị hơn là trí óc, nhất là khi chẳng cần nhờ ai giúp sức cả? Tôi muốn bạn dùng thì giờ đi từ nhà tới sở để làm công việc thuộc về nghệ thuật sống đó. Học cái gì? Điều đó không thành vấn đề, từ xưa tới giờ nó chưa bao giờ thành vấn đề. Tôi biết có những người cứ đọc, đọc như người ta uống rượu.
Chẳng hạn khu vực âm nhạc (2). Tập thể dục sáng và chiều, chỉ mười phút thôi, mà bạn thấy sức khỏe tăng lên suốt ngày, tới vẻ mặt của bạn cũng thay đổi hẳn nữa. Bạn xanh xao và mệt nhọc.
Tôi la lớn lên như vậy. Tiêu phí thì giờ hoặc làm một việc lăng nhăng thì dễ lắm; muốn làm cái gì khác thì phải thay đổi tập quán. Không có gì so sánh với nó được.